Yeni Trend: Ekolojik Sertifikalar
Sürdür 101
Sürdürülebilir ürün ve hizmetlerdeki artan trendler ekolojik sertifikaların çığ gibi büyümesine yol açtı. Bu yazımızda ekolojik sertifikalar konusunu farklı açılardan ele alacağız.
Ekolojik Sertifika Nedir?
Ekolojik sertifikalar ilgili ürün veya hizmetin sürdürülebilirlik açısından belirli standartları karşıladığını doğrulayan belgelerdir. Bunlar tarım, gıda, tekstil, kozmetik, enerji ve inşaat gibi farklı sektörlerde karşımıza çıkar. Her sektörün alt dalları vardır. Örneğin: Kozmetik ürünlerde organik, vegan ve cruelty-free sertifikaları yaygındır. Ancak bunlar da kendi içinde çeşitlenir. Organik sertifikayı ele alırsak sadece bunu veren yerel ve ulusal onlarca kuruluş vardır. Bu bolluğu her bir sertifika türüyle çarpın, sonucu hayal edebiliyor musunuz? Açıkçası biz biraz zorlandık.
Ekolojik Sertifika Kriterleri Nasıl Belirlenir?
Ekolojik sertifikaların standartlarını belirleyen uluslararası bir kurum veya kuruluş yoktur. Her bir sertifika kuruluşu yerel yönetimin izin verdiği sınırlar içinde kendi standartlarını belirler. Türkiye’de organik tarımsal üretimin ve pazarlamanın kıstaslarını belirleyen Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın çıkardığı bir yönetmelik mevcuttur.
Nasıl Ekolojik Sertifika Alınır?
Bir şirketin ekolojik sertifika alabilmesi için öncelikle ilgili sertifikasyon kuruluşuna başvurması gerekir. Tercih edilen kuruluşun resmi bir yetki belgesine sahip olup olmadığına dikkat edilmelidir. Türkiye Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın belirlediği ekolojik sertifika kuralları organik sertifikalarla sınırlıdır. Diğerleri için henüz resmi bir yönetmelik yoktur. Ancak ekolojik sertifika veren kuruluşların referansları ve yetki alanlarına ilişkin pek çok veriye online kanallardan erişebilirsiniz.
Başvuru aşamasında firmalardan sürdürülebilir üretim yaptığını gösteren belgeler istenir. Sertifika kuruluşları belgeleri teyit etmek için firmaların üretim ve paketleme süreçlerini inceler. Bunların kapsamı sertifika türüne ve içeriğine göre değişir. Ekolojik sertifikaların genel kıstasları şöyledir:
· Atık yönetimi
· Hayvan refahı
· Kimyasal madde, ilaç ve pestisit kullanımı
· Toprak ve suyun kullanım şekli
· Enerji tüketimi ve verimliliği
· Üretim sürecine dahil olan genetiği değiştirilmiş (GDO) ürün oranı
Yapılan incelemeler sonucunda denetim yapan kuruluşun kriterlerine uygun olanlar ekolojik sertifika almaya hak kazanır. Yalnız organik sertifikada bakanlığın onayının da alınması gerekir.
Ekolojik sertifikalar genellikle belirli bir süre için geçerlidir. Bu süre boyunca düzenli denetimlerle şirketin çevresel performansı kontrol edilir. Ekolojik sertifikalar genellikle ücretlidir ve yenileme için yeniden ücret talep edilir.
Ekolojik Sertifikalandırma Sistemi Ne Kadar Güvenilir?
Ulusal düzeyde bile birbirine benzer denetimler yapan çok sayıda kuruluş vardır. 2023’un son aylarında sadece Türkiye’de bakanlığın onayladığı 41 tane kuruluş organik sertifika verme yetkisine sahiptir. Yerel ve küresel düzeyde ortaya çıkan bu sertifika bolluğu beraberinde çeşitli sorunları da getirir.
Ekolojik sertifikalı ürünlerin üretim masrafları yüksek olduğu için diğerlerine göre daha pahalıdır. Bunu kullanmak isteyen sahtekarlar gerçekte sertifikalı olmayan ürünleri “-mış“ gibi etiketleyerek kazançlarını arttırmaya çalışır.
Ekolojik sertifikaların arasında boğulan tüketiciler hangi sertifikanın ne kadar sürdürülebilir olduğunu anlamakta güçlük çeker. Örneğin: A kuruluşu topraktan market rafına kadar geçen süreyi denetlerken B kuruluşu yalnızca toprak yani yetiştirme koşullarını dikkate alıyor olabilir. Bu durumda en güvenilir sertifika kuruluşuna karar vermek de size düşer.
Bazı firmalarsa ekolojik sertifikaları greenwashing (yeşil yıkama) yapmak için kullanır. Şöyle ki: En ucuz, dolayısıyla üretimin oldukça küçük bir kısmını denetleyen firmalardan organik sertifika alır ama bunu üretimin her adımını kapsıyormuşcasına tüketicilere yansıtır. Oysa sertifikaların asıl amacı ilgili ürünün gerçekten sürdürülebilir olduğunu göstermek ve tüketicileri yanıltıcı etiketlerden korumaktır.
Elbette ekolojik sertifikaların olumlu yönleri de vardır.
· Firmaların sertifika almak ve rakiplerinin önüne geçmek için sürdürülebilir yöntemlere geçiş yapmasını teşvik eder.
· Merak uyandıran sertifikalar kaynakların sürdürülebilirliğinin önemi hakkında daha fazla tüketicinin bilgi edinmesine katkıda bulunur.
· Sürdürülebilir ürünlerin gündeme gelmesini ve tüketici tercihlerinin bu yönde gelişmesini sağlar.
En doğru ekolojik sertifikaya karar vermek için kuruluşların resmi sayfalarını inceleyebilirsiniz. Denetim yaparken dikkate aldıkları kıstaslar ve kuruluşun faaliyet alanları hakkında bilgi edinebilirsiniz.
Kaynaklar
·https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/08/20100818-4.htm
·https://www.tarimorman.gov.tr/Konular/Bitkisel-Uretim/Organik-Tarim/Yetkili-Kuruluslar-KSK